Gastauteur: Josse de Voogd, onderzoeker geografie en stemgedrag
Er bestaan treffende spotprents waarin een kar met vierkante wielen wordt voortgetrokken terwijl een passant ronde wielen aanbiedt. “Nee dank u, we zijn te druk” is het antwoord van de zwoegende reizigers. Het beeld vat goed mijn omgang met verkiezingskaarten samen.
Jarenlang werkte ik met een gemeentekaart van Nederland die ik inkleurde met het tekenprogramma Paint. Werd een partij ergens de grootste, dan kreeg die gemeente het kleurtje van die partij. En ging het om het percentage voor een partij, dan zette ik in Excel de scores van hoog naar laag en kleurde ik de gemeentevakjes in van donker naar licht. Dat was al een verbetering ten opzichte van mijn eerste verkiezingskaarten. Die maakte ik met potlood en papier, op basis van de pagina’s dikke uitslagen per gemeente in de krant.
Rondrijden met vierkante wielen heeft voordelen. Je leert alle hobbels en kuilen kennen. Die vakjes op de kaart zijn daardoor voor mij geen anonieme eenheden. Al die gemeenten? Hun ligging en hun verkiezingsuitslagen? Ik kan ze dromen. Ze gaan stuk voor stuk door je vingers in plaats van dat een programma de gemeenten automatisch uittekent. Met soepel ronde wielen rij je misschien wel te snel voorbij aan al die plekken met al hun bijzonderheden.
Maar deze ambachtelijke manier van werken heeft ook veel nadelen. Een enkel kaartje maken is leuk, maar een hele reeks wordt nogal tijdrovend. Bovendien is het op deze manier weinig flexibel. Want soms is een ander kleurtje voor een partij, of een andere klassegrens toch beter. Dan moet je alles weer handmatig veranderen. Wat ooit begon als een hobby is in de loop van de tijd serieus werk geworden en vraagt om een hoger tempo.
Voor de Provincie Utrecht organiseert Webmapper, dat ik al kende dankzij een Maptime-meetup, een reeks “Geo-InspiratieSessies” binnen de organisatie. Op een van deze bijeenkomsten zal ik te gast zijn om de uitslag van de Statenverkiezingen te duiden. Deze gezamenlijke opdracht voor de Provincie Utrecht was voor mij een mooie aanleiding om een dag samen met het team van Webmapper er voor te gaan zitten en het open-source desktop GIS-programma QGIS onder de knie te krijgen.
Het is even wennen. Ik denk zelf sterk in beelden en kaarten en werken met GIS betekent meer denken vanuit de data en het programma. In eerste instantie heb je wat minder “grip”, dan wanneer je gewoon begint te tekenen. Maak je ergens een klein foutje (b.v. komma’s in plaats van punten) dan verschijnt er helemaal niets. Bovendien moet je de stappen in de juiste volgorde nemen. Ook is het handig van te voren goed na te gaan welke kaarten je wil gaan maken, want verander je nog even iets in je databestand, dan moet je dit opnieuw in GIS laden en koppelen aan de kaart.
Heb je het programma QGIS eenmaal onder de knie, dan dient zich een veelheid aan mogelijkheden aan. Je kunt net zo lang “spelen” tot je de juiste kaart hebt. Experimenteren met kleuren, met verschillende klasse-grenzen, in mijn geval, het combineren van verschillende partijuitslagen. Met weinig moeite tover je ook voor de allerkleinste partijen, die vaak geen zetel behaald hebben, de uitslagenkaart tevoorschijn. Heerlijk om te doen! Even halt houden om de wielen te vervangen: het was de moeite waard!
Nu is het hopen, dat er snel na de verkiezingen een databestand met uitslagen beschikbaar komt, het liefst op het niveau van stembureaus. Tot nu toe blinkt Nederland nog niet uit als het gaat om het toegankelijk maken van de verkiezingsuitslagen…